Dynia kojarzy nam się przede wszystkim z amerykańskim świętem Halloween. Uważa się, że po raz pierwszy dynia była uprawiana w Meksyku, 5500 lat p.n.e.

Prowadzone badania etnofarmakologiczne wskazują, że różne gatunki dyni wykorzystywane były od setek lat w leczeniu wielu schorzeń. W Europie dynia znana była już w czasach starożytności. Wtedy podawano ją smażoną na miodzie, natomiast starta dynia polana winem była znakomitym środkiem przeciwko zaparciom. Z kolei arabska medycyna stosowała sok z dyni jako środek nasenny. Według indiańskich wierzeń, wyciąg z dyni pozwalał zachować młodość i urodę.

    W Polsce nasiona argentyńskiej dyni znalazły się dzięki  rolnikowi, inż. Jerzemu Hejbowiczowi, który skrzyżował ją z odmianą dyni z Trok (pod Wilnem).  Tak właśnie powstałą odmianę dyni nazwał artroką. Do dnia dzisiejszego dynia uprawiana jest w Polsce i praktycznie największe znaczenie mają trzy gatunki – dynia piżmowa, dynia olbrzymia i dynia zwyczajna, w obrębie której można wyróżnić dynię makaronową, kabaczek, cukinię i patison.

Wartość odżywcza dyni 

 Dynia jest surowcem niskokalorycznym, jej miąższ dostarcza ok. 26 kcal/100 g. Stanowi ona źródło wielu składników mineralnych (potas, fosfor, magnez, wapń, sód i żelazo) oraz witamin (witamina C, E, niacyna, ryboflawina, witamina B6, tiamina oraz witamina A). Dominującymi aminokwasami są: kwas asparaginowy, kwas glutaminowy i arginina. Pestki dyni zawierają dużą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika pokarmowego, β-sitosterolu, kwasu p-aminobenzoesowego oraz kwasu γ-aminomasłowego.

        Aktualne wyniki badań potwierdzają szerokie spektrum działania prozdrowotnego dyni, bowiem posiada korzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową. Potwierdzają to  badania z udziałem pacjentów cierpiących na cukrzycę typu II. Po 5 godzinach od spożycia ekstraktu z Cucurbita ficifolia w ilości 4 mL/kg, nastąpiło obniżenie poziomu glukozy we krwi, z 217,2 do 150,8 mg/dl. Jednocześnie nie zaobserwowano zmian w stężeniu glukozy w grupie kontrolnej przyjmującej wodę. Literatura podaje, że związki obecne w dyni zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę oraz mogą poprawiać funkcję wątroby i zwiększyć wykorzystanie glukozy.

      Prozdrowotne działanie dyni to również właściwości kardioprotekcyjne. Badania przeprowadzone na modelu zwierzęcym wykazały korzystny wpływ etanolowego ekstraktu z liści dyni figolistnej (Cucurbita Ficifolia) na profil lipidowy krwi. Zaobserwowano, że osobniki, które otrzymywały dootrzewnowo wspomniany ekstrakt, w dawce 100 mg/kg przez pięć dni, cechowały się znamiennie niższym stężeniem trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji VLDL, niż osobniki w grupie kontrolnej. Co więcej, w grupie badanej, odnotowano statystycznie istotny wzrost poziomu cholesterolu HDL.

    W badaniach, które opierały się na porównaniu zawartości antyutleniaczy i  właściwościach antyoksydacyjnych czterech odmian dyni piżmowej: japońskiej „Kurinishiki”, włoskiej „Butternut Rugosa”, francuskiej „Muscade de Provence” i bułgarskiej „Muskatna”, największą koncentrację przeciwutleniaczy odnotowano w dyni japońskiej.

   Dowody stanowią iż dynia posiada również właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. W badaniach nad ekstraktami z Cucurbita Pepo wykazano, że działają inhibitująco na rozwój bakterii: Bacillus Subtilis, Staphylococcus Aureus, Bacillus Sphaericus, Cryptococcus Meningitis, Escherichia Coli, Pseudomonas Aeruginosa, Salmonella Cholerasius oraz grzybów: Aspergillus Niger, Candida Albicans i Penicillium Crysogenum. 

Nasiona dyni

Nasiona dyni są popularnymi przekąskami w wielu krajach. Spożywane są na surowo lub po procesie prażenia. Wykorzystywane są do gotowania i pieczenia, jako składnik chleba, płatków śniadaniowych oraz ciast.

Olej z nasion dyni

Olej z nasion dyni pozyskiwany jest najczęściej metodą tłoczenia na zimno, natomiast innowacyjną techniką jest ekstrakcja tego produktu w stanie nadkrytycznym z wykorzystaniem ditlenku węgla. Niemniej jednak obydwie metody zapewniają pozyskanie i zachowanie składników naturalnie występujących w pestkach dyni.

   Oleje w swoim składzie zawierają liczne substancje  wykazujące zastosowanie w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Korzystne jest stosowanie oleju z dyni, jako bezpośredniego dodatku do sałatek lub jako komponentu sosów nadającego nie tylko oryginalne walory sensoryczne, ale również prozdrowotne. Związki lipidowe (m.in. kwasy fenolowe i skwalen) w nasionach z dyni wykazują potwierdzone naukowo właściwości prozdrowotne oraz wpływają na funkcje fizjologiczne organizmu człowieka.

   Świeże pestki i olej od dawna stosowane były przeciwko pasożytom przewodu pokarmowego, ponadto kukurbitacyny, zawarte w świeżych nasionach, porażają układ nerwowy tasiemców, glist i owsików bytujących w jelitach człowieka.

Przepis na ciasto z dyni

Składniki:

1 szklanka (160g) mąki pszennej

3/4 szklanki (200g) purée z dyni (nie hokkaido)

2/3 szklanki (130g) cukru

1/2 szklanki (120ml) oleju

2 jajka

1 łyżeczka przyprawy do piernika

1 łyżeczka (5g) proszku do pieczenia

1/2 łyżeczki (3g) sody oczyszczonej

1/2 łyżeczki soli

1 łyżeczka cukru wanilinowego (lub ekstraktu z wanilii)

Przygotowanie:

- składniki powinny mieć temperaturę pokojową

- do większej miski przełożyć purée z dyni, cukry (lub cukier i ekstrakt), wlać olej, wbić jajka, składniki wymieszać do uzyskania jednolitej konsystencji (ręczną trzepaczką lub widelcem)

- do mniejszej miski przesiać mąkę z proszkiem do pieczenia i sodą, dodać sól, przyprawę do piernika, wymieszać

- do mokrej mieszanki dodawać stopniowo produkty suche, krótko mieszając, tylko do połączenia się składników

- formę wyłożyć papierem do pieczenia, przełożyć do niej ciasto, wyrównać

- piec w 170-180 stopniach przez 35-40 minut lub do tzw. suchego patyczka

- upieczone ciasto wyjąć z piekarnika, po częściowym ostygnięciu zdjąć obręcz tortownicy, ciasto całkowicie ostudzić

Smacznego!

 Autor: Marta Majcherczyk

 Bibliografia:

[1] Kulczyński B., Człapka-Matyasik M., Gramza-Michałowska A.: Wartość żywieniowa dyni. Bromat. Chem Tokstkol. XLIX, 2016, 3, str. 698 – 701.

[2] Koc-Karwowska K., Stańczuk E.: Dynia- królowa jesieni. W domu i ogrodzie. ?

[3] Telesiński A., Płatkowski M.,  Jadczak D.: Właściwości przeciwutleniające owoców wybranych odmian dyni piżmowej (Cucurbita Moschata Duch.). Bromat. Chem. Toksykol. XLVII, 2014, 2, str. 150 – 154.

[4] Antoniewska A., Adamska A., Rutkowska J., Zielińska M.: Olej z nasion dyni jako źródło cennych składników w diecie człowieka. Probl. Hig .Epidemiol 2017, 98/1, 17-22.

[5] Przepis na ciasto z dyni pobrano z: smakolykibereniki.blogspot.com

Artykuły z tej kategorii