W obecnych czasach odnowa biologiczna  jest powszechną metodą wspomagania regeneracji  organizmu. Znalazła również zastosowanie w sporcie, aby przyśpieszyć proces regeneracji.  Zawodnicy korzystają z zabiegów odnowy biologicznej aby polepszyć swój stan zdrowia fizycznego i psychicznego, co prowadzi do osiągnięcia lepszych wyników sportowych.

            Jedną z form odnowy biologicznej, która opiera się na termoterapii jest sauna.

Kąpiel w saunie zaliczana jest do zabiegów z zakresu wodolecznictwa. Źródła podają, że istnieje duże prawdopodobieństwo, iż zwyczaj brania ciepłych kąpieli, narodził się w centralnej Azji. Zwyczaj ten rozpowszechniał się, docierając w I wieku p.n.e. do Rzymu, gdzie odbywany był w termach rzymskich.

Natomiast w III wieku naszej ery z połączenia łaźni syryjskich oraz term rzymskich, powstały łaźnie tureckie, które rozpowszechnione były wszędzie tam, gdzie docierała kultura islamu. W Polsce prymitywne łaźnie opisywane były już w X wieku. Były to pomieszczenia z drzewa, uszczelnione mchem, wewnątrz których znajdowały się paleniska z kamieni, a nad nimi otwór pozwalający na ulatnianie dymu. Kiedy już piec był rozgrzany, zatykano otwór, drzwi i polewano wodą rozgrzane kamienie.

Wyróżnić można wiele rodzajów kąpieli: saunę suchą, mokrą, w podczerwieni, parowo – ziołową i wiele innych. Każdy może odnaleźć dla siebie odpowiedni jej rodzaj. Ponadto dobrać można również odpowiedni, następujący po fazie ogrzewania, leczniczy zabieg ochładzający.

Sauna fińska (sucha sauna)

         Jest zabiegiem fizykoterapeutycznym, ciepłoleczniczym, który jest stosowany na całym świecie ze względu na wszechstronne oddziaływanie na organizm człowieka. Kąpiel w saunie jest połączeniem zabiegu przegrzewania ciała przy zastosowaniu gorącego, suchego powietrza z okresowym, krótkim oddziaływaniem dużej wilgotności.

      Pomieszczenie sauny rozgrzewa się do temperatury ok. 95ºC, niemniej jednak temperatura jest dostosowana do możliwości termoregulacyjnych i stanu zdrowia osoby, która jest poddawana temu zabiegowi.

 Wilgotność w saunie fińskiej wynosi ok. 10%. Efekt cieplny powoduje zwiększenie wilgotności powietrza, co osiąga się dzięki polewaniu 0,25–0,75 l wody tzw. ogniska sauny, którym są rozgrzane kamienie. Polewanie wodą kamieni ogniska powoduje uderzenie pary wodnej. Wskutek polania kamieni wodą dochodzi do chwilowego zwiększenia wilgotności powietrza. Uderzenie pary wodnej wywołuje w organizmie chwilowe zatrzymanie pocenia się oraz odparowania potu. Rezultatem tego jest zatrzymanie ciepła w organizmie, a chwilę później jeszcze większa aktywacja gruczołów potowych do produkcji potu. Dodatkowym atutem zabiegu jest trening gruczołów potowych, których efektywność poprawia się już po 6–8. zabiegu w saunie.

     Ekspozycja cieplna w saunie fińskiej wpływa pozytywnie na regulację nerwową organizmu poprzez stymulację układu krążenia oraz związanych z nim mechanizmów. Sauna wpływa na pobudliwość układu nerwowego i jednocześnie obniża jego napięcie, czego wynikiem jest ekonomiczniejsza praca serca wyrażona poprzez zwolnienie częstotliwości akcji serca, zmniejszenie siły skurczu mięśnia sercowego.

W badaniach przeprowadzonych przez Scoon i wsp. oraz Ernst i in., kąpiel w saunie przez trzy tygodnie, znacznie poprawiła wydolność biegową, co można przypisać zwiększeniu objętości krwi. 

       Przebywanie w saunie nie powinno być dłuższe niż kilka minut, a po zabiegu należy zastosować letnią kąpiel. Taki cykl najczęściej jest  być powtarzany ok 2-3 razy.

Sauna parowa

     Kąpiele parowe przeprowadza się w gorącym powietrzu wysyconym lub przesyconym parą wodną. W takich kąpielach organizm toleruje tylko temperatury w zakresie 40 – 50 st.C, ponieważ duża wilgotność powietrza utrudnia pocenie się i odprowadzanie wody z potu. Celem kąpieli parowych jest pobudzenie czynności skóry związanych z wydalaniem z organizmu odpadowych produktów przemiany materii i toksyn wytwarzanych przez procesy chorobowe. Kąpiel ta wywiera działanie ogólne na wszystkie narządy organizmu.

    Czas trwania zabiegu w łaźni parowej wynosi 15 – 30 minut. Po zakończeniu kąpieli stosuje się letni natrysk lub kąpiel. W czasie zabiegu można stosować rozcieranie ciała lub chłostanie gałązkami wierzbowymi w celu wzmożenia odczynu ze strony powierzchniowych naczyń krwionośnych.

    Wskazaniem do stosowania łaźni parowej są zaburzenia przemiany materii, przewlekłe stany zapalne stawów i zapalenia okołostawowe oraz nerwobóle.

  Przeciwwskazaniem jest niewydolność krążenia, choroba nadciśnieniowa, stany wyniszczenia, skłonność do krwawień oraz stany chorobowe w okresie ostrym. Zabiegi też nie są wskazane od 2 do 4 dni bezpośrednio przed zaplanowanymi zawodami, ponieważ wydolność fizyczna po kąpieli w saunie jest obniżona, a stan ten może trwać ok 24h.

     W badaniach nad wpływem sauny nad cechami antropometrycznymi, wykazano, że osoby z większą masą ciała, większą zawartością tkanki tłuszczowej, spalają więcej kalorii podczas kąpieli w saunie. Przedstawione wyniki potwierdziły, że ​​na wydatek energetyczny wpływa też czas trwania kąpieli w saunie. W ciągu pierwszych 10 minut badani wydatkowali średnio około 73 kalorii, ale ich wydatek energetyczny wzrósł znacząco do ponad 134 kalorii podczas kolejnych sesji w saunie.

Sauna parowo-ziołowa

       Sauna parowo- ziołowa może być stosowana w celu leczenia przeziębień i oczyszczania górnych dróg oddechowych. Natomiast zabieg podczas zdrowego relaksu przyspiesza regenerację sił, odświeża i daje poczucie ogólnego odprężenia. Wzrost temperatury podczas kąpieli rozluźnia mięśnie szkieletowe.

      Zabiegi tej sauny zaleca się jako dopełnienie procesu leczenia w przypadku niektórych chorób krążeniowo-oddechowych, mięśniowo-szkieletowych czy zwyrodnieniowych. Istnieją  doniesienia o pozytywnym znaczeniu sauny w leczeniu depresji, objawów somatycznych i zmniejszonego łaknienia.

Sauna na podczerwień (Infrared)

     W kabinie Infrared, temperaturę 40–65ºC uzyskuje się dzięki promiennikom emitującym promienie podczerwone. Wykorzystuje się tu energię promieniowania do penetrowania tkanek ciała do głębokości ponad 4cm.

     Ogólne działanie sauny polega na pobudzeniu gruczołów dokrewnych i stymulacji układu odpornościowego, regulacji pracy autonomicznego układu nerwowego, rozluźnieniu napiętych mięśni, zrostów i poprawie ruchomości stawów. Sauna powoduje oczyszczenie skóry ze złuszczającego się nabłonka i pobudza gruczoły potowe oraz warstwę rozrodczą naskórka. Następuje wzrost ukrwienia i przemiany materii w mięśniach oraz zwiększenie ich siły.

    Przeciwwskazania do zabiegu sauny to między innymi: stan po zawale serca, choroba wieńcowa serca, ostre infekcje, choroby gorączkowe, gruźlica, nowotwory oraz choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy.

Korzyści stosowania sauny

-zwiększanie odporności na infekcje dróg oddechowych i przeziębienia

- odtruwanie, bo wraz z poceniem się tracone są odpadowe produkty przemiany materii i toksyny, produkowane przez procesy chorobowe toczące się w organizmie lub dostarczane wraz z pożywieniem

- zmniejszenie pobudliwości układu nerwowego, co stanowi czynnik obniżający jego napięcie; zwiększa to potrzebę snu

 - poprawienie rozciągliwości i elastyczności układu ruchu oraz zmniejszenie lepkości mazi stawowej i zwiększenie zakresu ruchomości stawów

- wzrost ukrwienia, przemiany materii oraz zwiększenie siły mięśni

 - jest rodzajem treningu uskuteczniającego procesy eliminacji ciepła z organizmu, pobudza czynność gruczołów potowych

- stymulowanie układu odpornościowego

- poprawienie ukrwienia skóry i błony śluzowej dróg oddechowych

- pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, uelastycznianie ścian naczyń krwionośnych

- odczucie odświeżenia i relaksu

Autor: Marta Majcherczyk

Bibliografia:

[1] Ciechanowska K., Weber-Rajek M., Sikorska J., Bułatowicz I., Radzimińska A., Strojek K., Zukow W.: Metody odnowy biologicznej w sporcie. Health Sciences 2014, 4, 7, 241-252.

[2] Pawłowski J., Pawłowska K., Bochyńsk R.: Sauna i jej znaczenie w treningu zdrowotnym człowieka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2015, 21, 3, 282–288.

[3] Podstawski R., Borysławski K., Clark C., Choszcz D., Finn K., Gronek P.: Correlations between Repeated Use of Dry Sauna for 4 x 10 Minutes, Physiological Parameters, Anthropometric Features, and Body Composition in Young Sedentary and Overweight Men: Health Implications. Biomed Res Int. 2019, 2019, 7535140.

Artykuły z tej kategorii