Różeniec górski ( znany również jako złoty korzeń, korzeń róży, korzeń arktyczny), to zioło stosowane od wieków w tradycyjnej medycynie ludowej. Rośnie w górzystych regionach Ameryki Północnej, Europy i Azji. Najczęściej używaną częścią tej rośliny jest korzeń. W Mongolii przepisywany był przeciw nowotworom i gruźlicy, na Syberii podawany nowożeńcom w celu zwiększenia płodności, a wśród Wikingów używany w celu zwiększenia wytrzymałości i siły fizycznej.

Różeniec górski w wysiłku fizycznym

        Różeniec górski był  badany przez naukowców z byłego Związku Radzieckiego, którzy stwierdzili, że posiada korzystny wpływ na wydajność ćwiczeń. Niektóre badania potwierdziły wyniki prac, uznając, iż ma właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Inne badania sugerują skuteczność różeńca w zmniejszeniu zmęczenia, poprawie funkcji poznawczych oraz obniżeniu stresu fizycznego i psychicznego.

W teście wysiłkowym, w którym oceniano wpływ różeńca górskiego na regenerację mięśni u 30 osób, mierząc poziom białka C-reaktywnego (CRP) i kinazy kreatyninowej (CK) we krwi, wykazano, iż różeniec górski znacząco obniżył poziomy CRP po 5 godzinach i po 5 dniach po teście.   Poziomy CK natomiast nie różniły się istotnie między badanymi grupami.

W innym teście wysiłkowym, w którym oceniano wpływ różeńca górskiego na wydajność ćwiczeń, gdzie mierzono poziom fosfokreatyny i ATP, nie wykazano istotnych różnic w grupie stosującej różeńca górskiego  ani w grupie placebo.

    Przeprowadzono kolejne badanie, w którym tym razem oceniano wpływ różeńca gorskiego w połączeniu i innymi ziołami na wydolność fizyczną. Osoby biorące udział w tym eksperymencie suplementowali 300 mg  różeńca górskiego, chińskiego zioła, o którym wiadomo, że poprawia krążenie, oraz 800 mg mieszanki substancji, która nie została ujawniona. Pacjenci przyjmowali sześć kapsułek dziennie przez 4 dni (w celu wysycenia), a następnie trzy kapsułki dziennie przez 11 dni (w celu podtrzymania).  Wytrzymałość mierzono za pomocą wielu parametrów: szczytowej emisji CO2, tętna, mocy wyjściowej, czasu do wyczerpania.  Jak się okazało, autorzy tego badania stwierdzili, że preparat ziołowy nie miał żadnego znaczącego wpływu na wytrzymałość i wydolność wysiłkową.

     Spośród pięciu testów dotyczących suplementacji różeńca górskiego w celu  zwiększania sprawności umysłowej, wykazano iż trzy z nich  potwierdziły, że  zioło to może być skuteczne w poprawie ogólnego stanu zdrowia. Jednak w dwóch z tych badań nie wykorzystano zweryfikowanych miar, co utrudniło ocenę ich wyników. Pozostałe badania dały wyniki niejednoznaczne lub negatywne.

Różeniec górski w walce ze stresem oksydacyjnym

         Wykazano, że korzystne działanie Rhodiola w zakresie ochrony przed stresem może być związane z osią podwzgórze – przysadka – nadnercza i regulacją kluczowych mediatorów odpowiedzi stresowej, w tym kortyzolu.  Jednak obecnie,  nie ma badań, dotyczących  wpływu suplementacji różeńcem  na uwalnianie kortyzolu u zdrowych, aktywnych fizycznie osób.

      Mechanizm, za pomocą którego różeniec górski może wywierać działanie ergogeniczne, polega na łagodzeniu wolnych rodników. Wiadomo, że  ćwiczenia fizyczne zwiększają produkcję wolnych rodników w mięśniach szkieletowych, co może przyczyniać się do zmęczenia. Literatura Sugeruje również, że niektóre przeciwutleniacze mogą hamować stres oksydacyjny i opóźniać zmęczenie mięśni. Potencjał przeciwutleniający różeńca górskiego wykazano w badaniu in vitro.  Odnotowano, że główne substancje bioaktywne różeńca, wychwytują reaktywne formy tlenu (RFT) w sposób zależny od dawki. W badaniu Huang i wsp. czterotygodniowa terapia ekstraktem z różeńca, zwiększyła ekspresję białek enzymów antyoksydacyjnych w wątrobie w modelu zwierzęcym. Co więcej, leczenie różeńcem górskim znacznie osłabiło stres oksydacyjny wywołany wysiłkiem fizycznym. Niestety, obserwacje te odnotowano tylko w przypadku modelu zwierzęcego i nie znalazły potwierdzenia u wytrenowanych sportowców.

Działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne różeńca górskiego

Niedawno zostały opisane bioaktywne związki różeńca górskiego  jako wywierające korzystne działanie na kilka patogenów. Na przykład flawonoidy wyizolowane z korzeni różeńca górskiego hamują aktywność Clostridium perfringens i wirusa grypy.

   Na temat działania przeciwbakteryjnemu i przeciwwirusowemu różeńca górskiego przeprowadzono badanie, którego celem była ocena tych właściwości w surowicy zawodników startujących w maratonach.  Zostali oni podzieleni na dwie grupy: ci co suplementowali  600 mg różeńca górskiego i grupa placebo. Próbki surowicy krwi maratończyków pobierano dzień wcześniej oraz 15 minut i 1,5 h po maratonie.

     Wykazano, że różeniec powodował aktywność przeciwwirusową we wczesnym okresie po zakażeniu, opóźniając zależny od wysiłku wzrost replikacji wirusa w porównaniu z placebo. Surowica z obu grup pobrana 15 min po maratonie istotnie sprzyjała wzrostowi Escherichia coli w hodowli w porównaniu z surowicą pobraną dzień przed maratonem. Oprócz tego surowica od osób suplementujących różeniec górski wykazywała brak właściwości przeciwbakteryjnych, na co wskazywał brak różnic między grupami bezpośrednio, a także 1,5 godziny po maratonie.

     Wyniki te wskazują, że związki bioaktywne w surowicy osób spożywających różeniec górski mogą posiadać działanie chroniące przed replikacją wirusa po intensywnym i długotrwałym wysiłku, poprzez wywoływanie aktywności przeciwwirusowej. Chociaż badania in vitro przyniosły obiecujące wyniki, nie oceniano właściwości przeciwbakteryjnych różeńca.

Bezpieczeństwo stosowania różeńca górskiego

      Różeniec górski wykazał bardzo rzadkie występowanie skutków ubocznych, co wskazuje na niską toksyczność kliniczną. Chociaż nie zidentyfikowano żadnych przeciwwskazań do stosowania innych substancji ziołowych lub leków, należy wziąć pod uwagę, że różeniec  może działać addytywnie z innymi substancjami o właściwościach pobudzających.

    Badania kliniczne informują o produktach zawierających różeniec górski wyłącznie w dawkach od 50 mg do 660 mg, do maksymalnie 1500 mg / dzień.  co sugeruje duży margines bezpieczeństwa. W badaniach wykazujących pozytywny wpływ różeńca górskiego na sprawność fizyczną podawano dawki 200 mg / dobę i 680 mg / dobę.

     W chwili obecnej nie ma dowodów ani mechanizmu wyjaśniającego pozytywne działanie tego zioła w sporcie, stąd potrzeba dalszych badań.

     Ze względu na rozbieżne dane Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) poinformowała, że ​​zioło to nie zapewnia wystarczającego bezpieczeństwa, aby zostać zadeklarowane jako nowy lek lub bezpieczny suplement. Dlatego też umieściło je w bazie danych FDA jako rośliny trujące.

Autor: Marta Majcherczyk

Bibliografia:

[1] Sellami M.,  Slimeni O., Pokrywka A., Kuvačić G., Hayes L., Milic M., Padulo J.: Herbal medicine for sports: a review. J Int Soc Sports Nutr. 2018; 15: 14.

[2] Ishaque S., Shamsee L., Bukutu C., Vohra S.: Rhodiola rosea for physical and mental fatigue: a systematic review. BMC Complement Altern Med. 2012; 12: 70.

[3] Jówko E., Sadowski J., Długołęcka B., Gierczuk D., Opaszowski B., Cieśliński I.: Effects of Rhodiola rosea supplementation on mental performance, physical capacity, and oxidative stress biomarkers in healthy men. J Sport Health Sci. 2018 Oct; 7(4): 473–480.

[4] Ahmed M., Henson D., Sanderson M., Nieman D., Zubeldia J., Shanely R.: Rhodiola rosea Exerts Antiviral Activity in Athletes Following a Competitive Marathon Race. Front Nutr. 2015; 2: 24.

Artykuły z tej kategorii