Aklimatyzacja wysokogórska jest długookresowym procesem, który ma na celu przystosowanie organizmu do niskiego ciśnienia atmosferycznego, a także do mniejszej objętości tlenu, które znajduje się w powietrzu. Jako limit przyjmuje się wartość 3000 m n.p.m., gdyż wtedy dokonuje się dużo procesów występujących w organizmie. Podczas badań lekarskich osób zamierzających podjąć wyprawę wysokogórską, wykonuje się test hipoksji wysokościowej w symulowanych warunkach.  Test ten przeprowadzany jest dla wysokości 2000 m n.p.m.

       Międzynarodowe Stowarzyszenie Medycyny Górskiej podzieliło tereny górskie na kilka wysokości. Dużą wysokość: 1500 -3500 m n.p.m., bardzo dużą wysokość: 3500-5500 m n.p.m., oraz ekstremalną wysokość powyżej 5500 m n.p.m. Istnieje również strefa śmierci, która została wydzielona i oznaczona na wysokość powyżej 7900 m n.p.m. Światowa Organizacja Zdrowia odnotowała, iż nawet dziesięć milionów ludzi mieszka na obszarze 3000 m n.p.m., głównie w Andach i Himalajach oraz południowo wschodniej części Tybetu. Pod kątem fizjologicznym ich układ oddechowy jest lepiej przystosowany od osób mieszkających na nizinach. Można również stwierdzić dysproporcje w ilości pęcherzyków płucnych, włókien mięśniowych oraz erytrocytów, jak również budowy serca. Z tego powodu, celem adaptacji fizjologicznej jednostek żyjących na nizinach, będzie przeciwdziałanie zakłóceniom homeostazy funkcji życiowych, przez bodźce wysokogórskie.

Niedotlenienie wysokościowe uruchamia  fizjologiczne mechanizmy, które zapoczątkowują proces adaptacyjny. U osób niezaaklimatyzowanych będą się ujawniać dopiero po około sześciu godzinach. Ten czas można wykorzystać planując krótki pobyt do wysokości 4000 m n.p.m. Osoby te mogą odczuwać wzmożony wysiłek oddechowy, natomiast przy  kilkudniowym pobycie na wysokości objawy te ustępują. Następuje wtedy wyrównanie gazów wewnątrzustrojowych z ciśnieniem panującym na zewnątrz. Kiedy mechanizmy adaptacyjne nie przyniosą odpowiednich rezultatów, zostają wtedy uruchomione mechanizmy obronne. Zazwyczaj mechanizmy te dotyczą alpinistów, którzy przebywają ponad dobę w warunkach niedotlenienia wysokościowego. Objawem, który jest zauważalny to tzw.: „okresowe oddychanie”, czyli oddychanie z okresami bezdechu,  trwającymi kilka sekund, a to powoduje nasilenie hipoksji tkankowej, ponieważ w czasie bezdechu dodatkowo obniża się poziom tlenu we krwi tętniczej.

Organizm ludzki posiada dosyć duże umiejętności aby przyzwyczaić się do nowych warunków bytowych w wysokogórskim środowisku. Niemniej jednak, aby osiągnąć zamierzony cel, potrzeba czasu oraz powinno się postępować według kilku istotnych reguł. Przede wszystkim należy szczyt zdobywać powoli. Pierwszą noc odbyć na wysokości 2400 m n.p.m., a kolejne noce najlepiej co 300 do 600 m wyżej od tej poprzedniej. Natomiast kiedy wyprawa wejdzie wyżej, należy zrobić przerwę. Po każdym 1000 m powinno się odpocząć przynajmniej dobę, a najlepiej dwie, w celu zaadoptowania organizmu do większej wysokości. Konieczna jest obserwacja własnego organizmu.

W celu uniknięcia chorób wysokościowych oraz ułatwienia aklimatyzacji stosuje się profilaktycznie leki. Diuramid, stosowany jest w zapobieganiu i leczeniu ostrej choroby wysokościowej, deksametazon w kontroli obrzęku mózgu, a nifedypina przy wysokościowym obrzęku płuc. 

     W trakcie wspinaczki należy bezwzględnie wyeliminować palenie tytoniu oraz spożycie alkoholu, ponieważ substancje te powodują, iż cały proces aklimatyzacji jest zahamowany. Dla celów wspinaczkowych powinno się przyjmować specjalnie spreparowaną żywność o dużej zawartości węglowodanów. Dieta wysokowęglowodanowa poprawia predyspozycje do wykonywania wysiłków wytrzymałościowych. Dzięki temu dochodzi do oszczędzania zapasów glikogenu w mięśniach. Spożywanie węglowodanów w regularnych odstępach czasu, powoduje  zahamowanie uwalniania glukozy z wątroby oraz następuje zwiększony wychwyt tej glukozy przez pracujące mięśnie. Pożywienie o zwiększonej ilości węglowodanów powoduje zatem poprawienie procesu aklimatyzacji.

Niezbędne jest zadbanie o odpowiednie przygotowanie kondycyjne. Zaleca się rozpoczęcie treningów przygotowujących około czterech miesięcy przed wyprawą. W pierwszym okresie przygotowawczym treningi powinny być w większości ćwiczeniami ogólnorozwojowymi. Jako, iż Alpinizm jest zaliczany do sportów  wytrzymałościowych, powinny być  przeprowadzane treningi o tym charakterze. Nie należy zapomnieć o programie ćwiczeń rozciągających, które pozwolą poprawić mobilność całego ciała i zmniejszą powysiłkowe odczuwanie tzw.: „zakwasów”, czyli zespołu opóźnionej bolesności mięśni (DOMS). DOMS dotyczy głównie mięśni, które nie były wcześniej trenowane lub były nietrenowane przez długi okres czasu.

      Trening ogólnorozwojowy będzie oddziaływał pozytywnie na tkankę mięśniową, która jest formą ochrony przed uszkodzeniami oraz wystąpieniem zmęczenia i bólu. W kolejnej fazie przygotowań, powinno się dołączyć również treningi o charakterze wytrzymałościowym. Powodują one spadek częstości skurczów serca, czyli bradykardię spoczynkową, charakterystyczną dla osób wytrenowanych, wynoszącą od 30 – 40 uderzeń na minutę. Skutkiem wykonywania aktywności fizycznej jest następstwo wielu pozytywnych zmian zachodzących w organizmie, który szybciej zaadoptuje się do niekorzystnych warunków, jakie panują w górach wysokich.

Autor: Marta Majcherczyk

Zainteresował Cię ten artykuł? Sięgnij po więcej do mojego ebooka "Fizjologia w górach wysokich" 

Bibliografia:

[1] Skrzypkowski A.:Medycyna lotnicza. Fizjologia i trening lotniczy. Niedotlenienie. Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej. Warszawa 2012, 1, 67-78

[2] Szymczak R.: Mózg himalaisty. Góry – górski magazyn sportowy 2010, 1-2, 188-189,

[3] Czapla Z.: Zagrożenia dla zdrowia człowieka w warunkach wysokogórskich – fizjologiczne metody przystosowawcze. Wydawnictwo Naukowe UAM. Poznań 2009, 50-52

[4] Pilis A., Pilis W., Pilis K.: Wpływ rodzaju stosowanej diety i aktywności ruchowej na masę ciała i funkcjonowanie organizmu. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: Kultura Fizyczna, Częstochowa 2012, 137-138

[5] Zawada A.: Kształtowanie cech motorycznych w okresie przygotowawczym u alpinisty, protokół dostępu: http://andrzejzawada.pl/teksty-andrzeja-zawady/ksztaltowanie-cech motorycznych-w-okresie-przygotowawczym-u-alpinisty-1974/ [pobrano: 31.10.2018]

[6] Wojtasik W., Szulc A., Kołodziejczyk M., Szulc A.: Wybrane zagadnienia dotyczące wpływu wysiłku fizycznego na organizm człowieka. Journal of Education, Health and Sport. 2015, 5(10) , 360-365

Artykuły z tej kategorii